Баъзе хусусиятои шеъри сафед дар ашъори Фарзона

  
Шеъри нав дар шаклхои шеъри нимой, озод ва сафед дар эчодиёти Фарзона мавкеи намоён дорад ва бояд таъкид кард, ки махз дар хамин гуна шеърхои сабки нав шоира истиклоли эчодиро ба даст овардааст ва барои бештар иброз намудани андешахояш имкон ёфтааст, бахусус дар шеъри сафед.
Маълум аст, ки шеъри сафед аз вазну кофия озод аст ва ин танхо як хусусияти содаи шаклии он аст ба ин далел, ки дар чунин навъи шеъри нав хунари шоир бештар бо истифода аз мавзўъхои фалсафй, ичтимой, ахлокй, муаммохои умумиинсонй мавриди назар карор меёбад ва аз назари услуби баён арзёбй мешавад. 
Шоири сапедсарои номдори точик Доро Начот мегуяд : «…имруз шеъри сапед имконоте дорад, ки тамоми дастовардхои романтизм, самбулизм, нотурёлизм, сурриёлизм, риёлизм, футуризм ва чараёнхои дигарро фарогир бошад.Аз ин ру, бо равишхои шеъри вокеъй, тахайюлй, ирфонй, куръонй рушд кардааст ва хадафе бузург дорад, ки он хам ба наздику ягона кардани тамаддуну тафаккурхои башарист.Лизо шеъри чахонист ва ояндахо…»
Дар ду девони аввали Фарзона бештар шеърхои нимой, сипас шеърхои озоду сафед омада, дар девони саввум асосан шеърхои сафеди шоира гирд омадаанд.Аз ин метавон чунин хулоса намуд, ки шоира дар айни камоли эчодияш ба фарози андешаву тафаккур расидааст. Гузашта аз ин, психологизм ва монолог дар ин шеърхо накши намоён дорад. Њамин майли андешидан ва тафаккур намудан ба шеър рухияи эпикй бахшидааст. Аммо талоши зиёди шоира барои баёни тоза ва бадеияти баланд рухияи лирикиро дар ин дастаи шеърхо нигах доштааст. Фарзона шоираи хассос, дакикназар ва андешапарвар аст. У ба тамоми масоили зиндагй назар андохта, аз дидгохи занонаи худаш бахо медихад. Дар тасвирхои у биниши хоси занона низ эхсос мешавад .
 Шоира дар чараёни баррасии масъалањои ичтимоиву ахлокй майлхои худашро муайян мекунад. Баробари гузориши масъалахои гуногуни хаётй, майлхои худогохй, дар худ фуру рафтан, такопу барои пайдо кардани ёри хакикй, расидан ба рушанй, даъвати мардум ба растагорй мазмуни асосии шеърхои шоираро ташкил додаанд ва хамин майл мехвари асосии шеъри шоира гашта, аз як шеър ба шеъри дигар хамчун мазмуну гояи асосй ва мояи аслии шеър сайкал гирифта, бо пирояи нав ба нав ороиш ёфтааст. Дар хамин заминаи начотхохиву равшанипарастй дар шеърхои Фарзона як гурухи калимахо мисли «субх», «хуршед», «дуст», «фардо», «сапеда» ба вучуд омадаанд, ки ба таъбири Ахавони Солис «калимахои ахурой» мебошанд. 
Гузашта аз ин, хамин тамоюл чихатхои ирфониро дар шеъри шоир ба вучуд овардааст. Шоира аз хар рохе, ки ба эчоди шеър ворид мешавад, онро одатан бо начотхохй, дарки худй ё даъват ба ворахидан аз зулмат, мурочиат ба ёри осмонй, ки аксар ба унвони дуст, хуршед ва мухотабхои таркибии гуногун меоянд, ба итмом мерасонад. Шакли шеъри сафеди Фарзона одатан чунин ранг мегирад: тасвири ягон ранги табиат ё холате дар хамрангй бо холи шоир ё чамъият огоз шуда, сипас тахлилу баррасии масъалахои гуногуни хаёт ва ё андешахои дигаре ба миён меоянд, аз инхо шоира ба ягон хулоса меояд ва ё гурез мечуяд, умедвор мешавад, ба чизе бовар мекунад, ё аз мухотаби хамешагияш мадад мепурсад, ки дар он гох хислатхои инсонй падидор аст, гохи дигар он тамоман заминй нест, чунончи дар шеъри «Гулувви нур» мушохида мекунем :
Эй азизе, ки нигохат аз сафархои осмонй бармегардад...
Эй паёмат паёми офтоби тобистон!
Ба горхои дили мо ба хамла ворид шав
Эй аз фарози дарки башар дур,
Эй гулувви нур! 
Фарзона шоираест сахт дилбаставу ошик : ошик ба зиндагй, ба одамон, ба офаридахо ва худи офаридгор. Вай аз хама рох ба суи ишк, равшанй меравад ва хамеша толиби он аст. Зеро начоти ахли башарро дар мехрпарварй ва равшанихохй медонад. Хамин тамоюли ишкгуиву худочуй ва начотхохй ирфонро дар ашъори шоира шакл додаст. Аз ин рох шоира ба Сухроби Сипехрй наздик мешавад ва гохо акидахои Сўхроб, ки мегуяд :
…Чашмхоро бояд шуст,чури дигар бод дид...
Зери борон бояд рафт.
Фикрро, хотираро зери борон бояд бурд…
дар ашъори Фарзона таквият меёбад . «То рози хастй идрок шавад, то дар хар падидаи зиндагй асари зиндагиро дарёбем, бояд нигохамон ба борон шуста бошад», мегуяд у дар шеъри «Нигахполо» :
Нигохамро полой, эй борон!
Барои малохати бемисли гули себ, нигохамро полой… 
Шеъри сафед ба Фарзона имконият додаст, ки дар бораи мохият ва фалсафаи зиндагй амик андеша намуда, хулосахои мухим барорад, мулохизахояшро бо дигарон ба хам бинад, харчанд гохо дар ин маврид сухан тулонй шудааст. Дар услуби баён имконоти шоира бештар гашта,гохо дар доираи як шеъри лирикй калимаву истилохоти байналхалкй, як кашфиёти шоирона аз зиндагй ва ё як назарияи илмй дар муносибат бо вазъи рухонии шоира оварда шудааст, чунончи «аксиома» дар шеъри «Гулувви нур» : 
Ай офтоби тобистон!
…Ту аз ин бечавобии ишк озурда нашав.
Ту аз гурези башар фикр накун.
Ту аз эхсоси кухнагии хеш ранч накаш.
Ту ба ин аксиома бовар кун,
Ки висол ишк нест, ишк фирок аст ,
Ин мардум асли хуршедро 
  дар чиллаи зимистон маърифат хоханд кард.
Ба кавли Доро Начот шеъри сафед «… шеъри тафаккур аст, ки дар сатхи баланди завку дониш карор дорад». Ва кушишхои Фарзона барои падид овардани намунахои бехтарини шеъри сафеди точик сазовори тахсин аст, ки шеърхои сапеди точикона, занона ва ормонгароёнаи точикро бо обуранги ирфонй дар шакли чаззоб падид овардааст. 



--
-D